Wiele kobiet czuje się mocno zgubionych słysząc diagnozę : cukrzyca ciążowa. Sprawa jest szczególnie ważna, bo konsekwencje źle prowadzonej cukrzycy są poważne. Najważniejszy z nich to nadmierna masa ciała płodu lub makrosomia (powyżej 4200 g), z którą wiąż się takie powikłania jak dysocjacja barkowa i urazy okołoporodowe lub porody zabiegowe. Ale trudny poród to niestety nie wszystko, noworodki z większą masą urodzeniową częściej maja inne problemy metaboliczne w późniejszym wieku. U takich dzieci zwiększa się ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia czy otyłości. Czas też nie jest w tym wypadku naszym sprzymierzeńcem. Cukrzycę ciążową diagnozuje się około 24-28 tyg ciąży, pozostają tylko około 3 miesiące do porodu.

Czym jest cukrzyca ciążowa? Jak ją dignozować? Jakie są metody leczenia?

Postaram się odpowiedzieć na te pytania.

W cukrzycę w ciąży dzielimy na:

• cukrzycę przedciążową PGDM (Pregestational Diabetes Mellitus) – pacjentka z wcześniej wykrytą cukrzycą zachodzi w ciążę

• cukrzyca ciążowa GDM (Gestational Diabetes Mellitus) – gdy zaburzenie tolerancji weglowodanów lub cukrzyca rozwijają się lub są po raz pierwszy diagnozowane w ciąży

Cukrzycą przedciążową nie będę się dzisiaj zajmować, ponieważ pacjentki te już w czasie planowania ciąży powinny być pod opieką specjalistów. Ciąża taka związana jest często z wysokim ryzykiem powikłań i powinna być prowadzona w specjalistycznym ośrodku.

Cukrzyca pojawiająca się w ciąży

Diagnoza

Rozpoznanie cukrzycy zawsze opiera się o pomiar glukozy we krwi

glukoza na czczo (8-14 godzin od ostatniego posiłku):

93-125 mg/dl– wynik nieprawidłowy, wskazane jak najszybsze wykonanie testu tolerancji glukozy

>126 mg/dl – powtórzyć badanie, jeśli ponownie >126 mg/dl rozpoznanie cukrzycy ciążowej

jeśli <125 mg/dl wskazana jaknajszybsze wykonanie testu tolerancji glukozy

>200mg/dl (na czczo lub „przygodna glikemia”) rozpoznanie cukrzycy ciążowej, nie wykonywać testu tolerancji glukozy.

Test tolerancji glukozy

• 8-14 godzin od ostatniego posiłku

• co najmniej 3 dni bez ograniczeń węglowodanów w diecie (dieta standardowa)

• 75g glukozy rozpuszczone w 250-300 ml wody, wypite w ciągu 5 min.

• podczas testu pacjentka nie powinna nic spożywać, nie chodzić, nie palić

wyniki nieprawidłowe:

• na czczo >92 mg/dl

• po 1 godzinie >180 mg/dl

• po 2 godzinach >140 mg/dl

Leczenie

Podstawą leczenia cukrzycy ciążowej jest dieta. Tylko u około 10-40% pacjentek konieczne jest stosowanie insuliny. Podczas ciąży nie jest zalecane stosowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych.

Zalecenia dietetyczne

Dieta stanowi podstawę leczenia cukrzycy ciążowej, dlatego trzeba zwrócić szczególną uwagę na ilość i jakość spożywanych posiłków. Z diety wykluczyć należy słodycze, słodzone napoje, ciasta i inne wysokoprzetworzone produkty. Warto ograniczyć też niektóre owoce, zwłaszcza dojrzałe banany, winogrona, suszone owoce, zwłaszcza daktyle (stosunkowo bezpieczne są np. owoce jagodowe) lub spożywać je z dodatkiem tłuszczu lub białka, np. kilka orzechów lub jogurt. Kolejnymi produktami z czarnej list są niektóre gotowane warzywa takie jak marchew, ziemniaki czy burak, produkty z białej mąki czy oczyszczone kasze i ryż. Wszystkie te produkty mają stosunkowo wysoki indeks glikemiczny (gwałtownie podnoszą poziom glukozy we krwi, powodując znaczne wahania glukozy).

Jadłospis ciężarnej powinien składać się z 3 głównych posiłków i 3 dodatkowych (drugie śniadanie, podwieczorek i posiłek przed snem). Bardzo ważny jest ostatni posiłek wieczorny, zapobiega on zbyt dużemu spadkowi glukozy we krwi w nocy. Powinien on zawierać około 25g węglowodanów złożonych.

Dzienna racja pokarmowa powinna składać się z około 40-50 % (według PTG 40-45%) węglowodanów, 30% białka (około 1,3 g/kg masy ciała) i 20-30% tłuszczów. Oprócz ilościowych ważne są również zalecenia jakościowe. Wśród węglowodanów powinny dominować złożone: warzywa, pełnoziarniste kasze, pieczywo czy makarony. Natomiast zalecane tłuszcze to oczywiście te nienasycone.

Ilość zalecanych kalorii zależna jest od masy ciała, aktywności fizycznej i wieku. Przyjmuje się, że u kobiet z prawidłowym BIM podaż kalorii powinna wynosić około 35 kcal/kg masy ciała. Ważne, aby spożywana ilość kalorii zapewniała prawidłowy przyrost masy ciała ciężarnej (patrz tabela)

Aktywność fizyczna

Codzienna aktywność fizyczna ma szczególne znaczenie u pacjentek z cukrzycą ciążową. Wysiłek fizyczny poprawia metabolizm glukozy, zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę, zmniejsza insulinooporność. Taką formą aktywności może być spacer, basen czy specjalne zajęcia dla kobiet w ciąży. Warto zapytać lekarza o dozwolone formy aktywności, ponieważ muszą one być dostosowana do stanu pacjentki.

Samokontrola poziomu glukozy

Pacjentki ze zdiagnozowaną cukrzyca ciążową powinny zaopatrzyć się w glukometr i regularnie sprawdzać poziom cukru we krwi. W przypadku wyrównanej, stabilnej cukrzycy należy przeprowadzać pomiar około 4 razy na dobę. W przypadkun leczenia insuliną także w nocy.

Zalecane wartości glukozy

• na czczo – 60-95 mg/dl

• przed kolejnym posiłkiem- 60-105 mg/dl

• 1 godzina po posiłku- <120 mg/dl

• 2-4 godzina w nocy >60 mg/dl

Warto okresowo badać ketonurię, w tym celu należy wykonać badanie ogólne moczu. Podwyższony poziom tzw. ciał ketonowych w moczu może wskazywać na występowanie hipoglikemi w nocy.